Ladder naar vrijheid en veiligheid
Kunstenaar en uitvinder Gabriel Lester verbeeldde de wens van de Nederlandse Joodse overlevenden van de Holocaust om hun dankbaarheid aan het verzet te tonen, in een sculptuur. Het Nationaal Dankteken staat in de binnentuin van het Nationaal Holocaustmuseum.
In de luwte van de Amsterdamse Plantagebuurt, waar de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog is ingebakken in de bakstenen gevels, en kinderstemmen weerklinken in de nabijgelegen dierentuin, staat sinds vorig jaar het Nationaal Dankteken. Dit monument, ontworpen door kunstenaar Gabriel Lester (1972), is een eerbetoon aan de Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog Joden hielpen overleven. De sculptuur maakt de sobere stenen binnentuin tot een plek van stilte en reflectie.
Het teken bestaat uit een metershoge ladder die in de vrije ruimte schuin omhoogloopt. Bovenin breekt de ladder door een gat naar een volgende verdieping. Daarboven reiken de open lucht en de wolken, waar de vrijheid lonkt. De bovenkant van de sculptuur, die je vanaf een hogere museumverdieping kunt zien, is een reflecterend oppervlak waarin de lucht wordt weerspiegeld en een relatie tussen hemel en aarde verondersteld kan worden. Als je onderaan de ladder staat voel je wat de kunstenaar bedoelt; het beeld is herkenbaar en toegankelijk – hoewel niet letterlijk; de sporten van de ladder zijn door kunststof platen afgedekt. Lester: ‘Het kunstwerk biedt het perspectief van iemand die ondergedoken is, veilig, beschermd en onzichtbaar. Vanuit die schuilplek is er hoop en uitzicht. Aan het einde van de ladder is er licht. De ladder verbindt veiligheid met vrijheid. Al van jongs af aan heb ik me voorgesteld hoe iemand die ondergedoken en verstopt was, ook echt ergens onder of achter verscholen zat. Ik stelde me een plek voor waar men alleen bij kon met een ladder, of door een verborgen luik te openen.’
Verzet
Het Nationaal Dankteken staat op een betekenisvolle plek: in de binnentuin van het vorige jaar geopende Nationaal Holocaustmuseum. Het was de schooltuin van de voormalige Hervormde Kweekschool. Aan de overkant van de straat is de Hollandse Schouwburg, de plek waar de Nederlandse Joden werden verzameld voor deportatie naar de concentratiekampen. Befaamd zijn de juffen van de Kweekschool die samen met het verzet honderden Joodse kinderen weg wisten te smokkelen uit de crèche naast de school. Het Nationaal Holocaustmuseum vertelt deze en andere verhalen over de Jodenvervolging in Nederland in de Tweede Wereldoorlog, toen driekwart van de Joodse bevolking in Nederland werd vermoord.
Overlevenden Maurits Cohen en Hans Vles zijn de initiatiefnemers van het monument waarmee Nederlandse Joden verzetshelden bedanken voor hun redding. Beide tachtigers overleefden de Shoah door de hulp die ze kregen van het verzet. Via hun stichting Nationaal Dankteken wisten ze het monument te realiseren. Lester koos een ladder als de verbindende factor: ‘Het ondergrondse verzet associeerde ik met verborgen plekken, zolders, kelders en geheime kamers. Letterlijk ondergronds. En alles werd altijd verbonden met een ladder die door een venster of luik naar de veiligheid leidde, of naar de vrijheid. De ladder, het object dat gevangenschap en vrijheid verbindt, symboliseert voor mij de inzet van de mensen die hun eigen leven en dat van hun naasten hebben willen wagen om een ander te helpen.’
Hele jaar geopend, www.jck.nl