Duik in een bad van seizoenskleuren
Kunstenaar David Hockney dompelt een volledig museum onder in honderden van zijn aanstekelijke schilderijen: van zijn iconische zwembadtaferelen in Californië tot zijn Europese seizoenslandschappen en van zijn vooruitstrevende iPad-kunst tot zijn laatste spirituele werken. Het is deze zomer allemaal in Parijs te zien.
Weelderig groen buiten, overvloedige natuur op de schilderijen binnen: de expositie ‘David Hockney 25’ is uitstekend op zijn plaats in het Bois de Boulogne in Parijs. Fondation Louis Vuitton houdt hier museum in de tour de force van architect Frank Gehry – een vriend van Hockney die hij, evenals andere familie en vrienden, vastlegde in een portret. Dit en meer dan vierhonderd andere werken van de hedendaagse kunstenaar David Hockney (1937) zijn verdeeld over de elf zalen van het museum. Hockney bemoeide zich intensief met de inrichting van de tentoonstelling en koos ervoor de focus te leggen op de laatste 25 jaar van zijn schilderscarrière die inmiddels zeven decennia omspant.
Dichtbij
In al die jaren liet hij nooit zijn directe omgeving los als belangrijkste onderwerp van zijn schilderijen en tekeningen; tot de laatste twee werken, daarover later meer. ‘Er zijn niet veel kunstenaars die meer dan zestig jaar lang dezelfde thema’s en mensen vastleggen. Ik probeer mensen dichterbij iets te brengen, want kunst gaat over het delen van een ervaring of gedachte’, aldus Hockney. Dwalend door de zalen volgen we de gang van de kunstenaar over de wereld: van Bradford naar Londen, via Parijs door naar Los Angeles en dan terug naar Yorkshire en na een periode in Normandië, weer terug naar Londen.
In een van zijn eerste portretten verbeeldde Hockney zijn vader (Portrait of My Father, 1955) en trok daarmee direct de aandacht. Na de Bradfort School of Art vertrok hij eind jaren 50 naar Londen om verder te studeren aan het Royal College of Art. In de onstuimige jaren 60 verkende hij zijn homoseksualiteit, wat terug te zien is in werken als Two Men in a Shower (1963) en Boy About to Take a Shower (1964) – een omstreden werk want homoseksualiteit was in Engeland nog illegaal in die tijd.
Zijn verhuizing naar Los Angeles bracht de kunstenaar in een vrijer klimaat. Aan de westkust maakte hij de schilderijen die hem wereldfaam brachten. Die groot formaat doeken met het azuurblauwe zwembadwater springen je in de tentoonstelling tegemoet vanaf de bordeauxrode wanden. In werkelijkheid zijn A Bigger Splash (1967) en Portrait of an Artist (Pool with Two Figures) (1972) nog aanlokkelijker dan op de populaire reproducties. A Bigger Splash is geschilderd in een strak kader dat de buitenste rand van het canvas vrij laat waardoor het doet denken aan een polaroid. Het is een momentopname van een gebeurtenis waarbij de hoofdpersoon alom aanwezig is, maar onzichtbaar onder het wateroppervlak dat is opgespat na een sprong van de duikplank. De dunne hoge palmbomen plaatsen de scène in Californië. Portrait of an Artist, waarbij de ene man op de rand van het zwembad de andere zwemmend gadeslaat in fonkelend zonnig zwembadwater, brak in 2018 het veilingrecord voor hoogste bedrag ooit betaald voor de verkoop van een werk van een nog levende kunstenaar. In dezelfde zaal met superlatieven hangt een wandvullende schildering van de Grand Canyon waarvoor Hockney zestig panelen gebruikte en verschillende perspectieven componeerde (A Bigger Grand Canyon, 1998). Ook hangen hier twee beroemde dubbelportretten, zogenoemde conversation pieces, waarbij de interactie en dynamiek tussen de geportretteerden zichtbaar de aandacht trekken: Mr and Mrs Clark and Percy (1971) en Christopher Isherwood and Don Bachardy (1968).
Digitaal schilderen
Het hart van de tentoonstelling wordt gevormd door Hockney’s duizelingwekkende hoeveelheid werken van de natuur. Terug in Yorkshire, waar hij geboren is, trekt hij erop uit om zijn directe omgeving vast te leggen in schilderijen, aquarellen en houtskooltekeningen. Te zien zijn heggen en bomen in alle seizoenen. Soms ook op dezelfde plek zoals Bigger Trees nearer Warter in de zomer (2007) en in de winter (2008). Bloesem dwarrelt over de doeken, bloemen schieten uit de grond en we volgen zijn oog over een kronkelende paarse weg de vallei in. Op Garrowby Hill (2017) heeft hij het perspectief omgedraaid en waaiert het uitzicht voor ons open alsof we zelf op de heuveltop staan. In de kleurenpracht springt de wand met vijfentwintig houtskooltekeningen eruit: het is virtuoos hoe hij dezelfde omgeving en de wisseling van de seizoenen en de lichtinval weet vast te leggen in louter zwart en grijstinten. The Arrival of Spring in 2013 is een onverwacht hoogtepunt.
Op foto’s en filmpjes is te zien hoe de schilder aan een houten tafel, geprepareerd met een schuin blad waarop hij zijn papier klemt, in de buitenlucht het tafereel voor zijn ogen vastlegt. Zittend op een stoel, verfpotjes en penselen naast hem en altijd een pakje sigaretten binnen handbereik. Het is het traditionele beeld van de schilder en plein air. Zijn inspiratie door Van Gogh is van zijn doeken af te lezen, evenals zijn bewondering voor Matisse en Picasso. Op de bovenste verdieping van het museum is onder andere The Great Wall (2000) te zien, zijn persoonlijke prikbord vol plaatjes uit de Westerse kunstgeschiedenis.
Hockney is in zijn figuratieve verbeelding traditioneel, maar onconventioneel is zijn omarming van moderne techniek. Direct toen de iPad op de markt kwam, kocht hij die en zette de tablet in als canvas. Op de tentoonstelling zijn talloze prints van zijn werk op de tablet te zien: voor hem doen ze niet onder voor zijn geschilderde doeken; hij noemt ze ‘iPad schilderijen’ en toont ze in een lijst. In sommige gevallen moet je er met je neus bovenop staan om ze van op canvas gemaakt werk te onderscheiden. Een voordeel voor Hockney is dat hij door digitaal te werken volop kan experimenteren met perspectief. In Viewers Looking at a Readymade with Skull and Mirrors (2018) plakt hij bestanden aan elkaar en toont gephotoshopte mensen zodanig dat het platte vak driedimensionaal lijkt te worden: ‘3D without the glasses’. Digitaal werken maakt het bovendien gemakkelijk deelbaar: in de coronatijd stuurde hij zijn vrienden geschilderde narcissen met het hoopvolle bericht: ‘Do remember, they can’t cancel the spring’, wat ook het motto van deze expositie is en in neon buiten op de gevel staat. De verlichting van de iPad maakt het ook mogelijk om ’s nachts te werken en er is een zaal ingericht met Hockney’s maanschilderijen, zowel gemaakt op de tablet als geschilderd op canvas (The Moon, August 9th and 25th, 2023).
‘It’s the NOW that is ETERNAL’
Na tien zalen vol aanstekelijke Hockney werken kun je alleen maar concluderen dat de kunstenaar een ongelofelijke optimist is, in ieder geval in zijn werk. Hij wil ons de wereld laten zien, zoals we die kennen: van dichtbij. De schoonheid ervan, de verandering van de seizoenen, de kleuren, de details en de mensen uit de omgeving. Een diepere laag lijkt er niet in te zitten. Hij is niet te betrappen op levensbeschouwelijke gedachten. Tot de voorlaatste zaal, waar zijn nog niet eerder vertoonde, nieuwste schilderijen hangen: After Munch: Less is Known than People Think en After Blake: Less is Known than People Think (2024). Die laatste is gebaseerd op Dante’s boek De goddelijke komedie en er staat op: ‘It’s the NOW that is ETERNAL.’ Hockney zegt dat deze werken een ‘meer spirituele dimensie’ hebben. Op zijn laatste zelfportret in deze zaal schildert de 87 jarige zichzelf, onverdroten verder werkend.
Uitsmijter van de tentoonstelling is de laatste zaal, waar in het schemerdonker de klanken van Stravinsky en Mozart de ruimte vullen waar je je onderuitgezakt op zitzakken kunt laten overspoelen door huizenhoge projecties die je van drie kanten omhullen. De vele decors die Hockney in vroeger jaren maakte voor opera’s zijn geanimeerd en volgen het ritme van de muziek als een duizelingwekkende toegift op het kleurenspektakel van de expositie. Daarna wandel je naar buiten het kalme stadsbos in dat je, met het perspectief van Hockney vers op je netvlies, toch net wat aandachtiger bekijkt. ›
David Hockney 25 – Fondation Louis Vuitton Parijs, t/m 31 augustus 2025 www.fondationlouisvuitton.fr