Het historische en financiële district de City of London herbergt een jaarlijkse beeldententoonstelling in het publieke domein met sculpturen van opkomende en gelauwerde internationale kunstenaars.
Ze zien het niet op deze doodgewone donderdag in de City of London. Het is lunchtijd, het weer is mooi en uit de liften die zichtbaar door de glazen gevels tientallen verdiepingen naar beneden suizen, stromen mannen in overhemden naar buiten. De pleintjes op het maaiveld voor de kantoorkolossen vullen zich met hun keurig gestreken wit of lichtblauw tenue; stropdassen zijn niet meer en vogue. De enkele gekleurde stippen tussen hen zijn van vrouwen in zomerse werkoutfits. Ze zijn vlakbij, bijna onder hun neus, maar ze zien ze niet: de kunstwerken. Ze praten met elkaar of in hun telefoon, terwijl ze in de rij staan voor de foodstalletjes met gerechten uit alle windstreken. Ze eten hun lunch staand of zittend op een bankje met ongezien in hun rug een plaquette van Oliver Bragg met een gegraveerde tekst als In loving memory of a loving memory (2020).
Onwillekeurig moet ik denken aan de ‘zeven vinkjes’ van Joris Luyendijk, zo homogeen oogt deze zwerm kantoormensen in de City. Onverstoorbaar gaan ze op in de aangemeten rol van hun white-collar job. Hoe zouden ze zich voelen in het systeem waarin ze werken? Als ze omhoog zouden kijken, zien ze een rode letter L flikkeren in het neon kunstwerk We (2019) van Emma Smith, waardoor afwisselend WE ARE ALL ONE en WE ARE ALONE te lezen is. Zouden die statements hen een moment van reflectie bieden binnen het patroon van hun werkdag waarop vandaag lijkt op alle dagen? En wat te denken van de slakken van Jocelyn McGregor op Aldgate Square (Earthing, 2022) even verderop? Vormen die een roep om vertraging als je erbij stil zou staan? Of zijn dit slechts de bespiegelingen van een buitenstaander die, dolend tussen de wolkenkrabbers, haar weg zoekt naar de achttien sculpturen die als paaseieren verstopt zijn door de initiatiefnemers van Sculpture in the City? Als ik als onbekende bezoeker al moeite heb om sommige te ontwaren, hoe moet dat dan zijn voor de worknatives in deze buurt?
Rond ‘De augurk’
Sculpture in the City (SITC) speelt zich af in de City of London, een centrumwijk van drie vierkante kilometer groot in de Britse hoofdstad aan de noordzijde van de Theems, dichtbij de St. Paul’s Cathedral en de Tower of London. Ter oriëntatie: vanaf een uitzichtpunt als The Shard richt je je blik op The Gherkin, de beroemde wolkenkrabber op 30 St. Mary Axe die met een beetje fantasie lijkt op een augurk. In de smalle straatjes daaromheen vind je achttien kunstwerken van kunstenaars uit tien verschillende landen. Afgelopen voorjaar opende de twaalfde editie van SITC. Ongeveer de helft van de kunstwerken is nieuw, de andere bleven staan van de vorige editie en twee kunstwerken hebben een permanente plek gekregen. Ze staan verspreid over een aantal straten binnen wat ook wel The Square Mile genoemd wordt. Straten waarover de schaduwen vallen van een grote dichtheid van wolkenkrabbers van kantoren in dit financiële district waar ook de Bank of England gevestigd is. Daartussen staan, in contrast, talloze historische bezienswaardigheden die overeind zijn gebleven na de hevige bombardementen op de City in de Tweede Wereldoorlog.
Een plattegrond die je kunt vinden op de website van SITC of in de Bloomberg Connects app, wijst je de weg naar de kunstwerken van SITC. De online foto’s van de werken kun je daarbij zien als spoilers, maar zijn wel handig om te weten wat je zoekt. Want de knalrode transparante kubus in een kubus van Larry Bell die vierkant detoneert op een kantoorplein is zo gevonden (Pacific Red IV, 2017) en de evenzo roodstalen traditionele graanschuur (The Granery, 2021) van Jesse Pollack is ook niet te missen – op de sokkel zit een man in pak met een werkkoffer te wachten; is dat organische inbedding van kunst in de openbare ruimte of de onverschillige houding van een habitué? Maar zo duidelijk zichtbaar zijn niet alle kunstwerken.
Megafoon
In tegenstelling tot die rode in het oog springende showcases, houdt het werk van Victor Lim Seaward zich schuil. De emaillen vruchtfiguren (Nest Series, 2022), die ook dienstdoen als vogelnestjes, laten zich pas na langdurig omhoog turen tussen het groen van een hoge boom enigszins zien. Ook de eerder genoemde plaquettes op de bankjes zijn in hun eenvoud moeilijk zichtbaar als je niet weet wat je moet zoeken. En ook door de ijzeren contouren van Pedro Pires’ sculptuur Habitat (2021) kijk je, hoe prachtig ook, zo heen als je in het voorbijgaan niet oplet.
Om als kunstenaar op te vallen moet je niet te subtiel te werk gaan op een plek als deze waar de schaduwen diep over de smalle straatjes tussen de hoogbouw vallen en waar spiegelend glazen architectonische hoogstandjes de nodige aandacht opeisen. Het lijkt gek genoeg of de selectiecommissie zich dat niet in alle gevallen afdoende heeft gerealiseerd, terwijl ze keuze te over hadden. De nieuwe kunstwerken van SITC zijn gekozen uit maar liefst 447 inzendingen waarbij het criterium was: ‘het vermogen van een kunstwerk om een verbinding aan te gaan en te reageren op de afwisselende architectonische setting van het stedelijke landschap’.
Succesvolle voorbeelden daarvan zijn er zeker. Zo is er de levensgrote sculptuur van een witgeverfde ontheemde aluminium olijfboom die een plein versterkt – het beeld van Ugo Rondinone relativeert de verstreken tijd (summer moon, 2011). Een paar straten verderop komt een bruine granieten kantoorgevel tot leven door een metershoge, spetterende collage van Arturo Herrera (Untitled, 2020). De kunstenaar bekleedde ook de steile onderkant van twee roltrappen die The Leadenhall Building ontsluiten, met een gekleurde compositie die energie uitstraalt tussen het glas en aluminium van de omgeving (Untitled, 2022). In het oog springt ook Phyllida Barlow’s groot uitgevallen megafoon die zes meter boven het maaiveld uittorent (Untitled: megaphone, 2014). Volgens de kunstenaar moeten we ons afvragen of dit object wel als een megafoon gezien moet worden, mijn vraag is vooral wat de werknemers die het kunstwerk zien vanaf hun werkplek erdoor zouden willen roepen als ze de kans kregen?
Neongedicht
SITC wordt georganiseerd door de City of London Corporation, een lokaal bestuursorgaan. Sinds de oprichting van SITC in 2011 zijn 152 kunstwerken de revue gepasseerd met als doel de openbare ruimte tot bloei te brengen. Of het besteed is aan de werkgemeenschap van de City zelf is ongewis, maar hun werkgevers hebben in ieder geval geld over voor kunst in hun achtertuin. De sponsorlijst van SITC is goedgevuld; de ene na de andere grote bedrijfsnaam prijkt erop.
Als de avond valt en de laatste overwerkers zich voor een korte nachtrust naar huis haasten door de donkere straten, passeren ze blauwe neonletters die in het donker lijken te zweven: You’ve / gone / touching / leaves / in the / moonlight. De woorden geven stof tot nadenken. Gelukkig voor hen is dit neongedicht The Garden of Floating Words (2017) van Elisa Artesero een vast ankerpunt op hun pad geworden; het heeft sinds de editie van 2019 een permanente plek gekregen, aangekocht door een naburig vastgoedkantoor. De andere beelden zijn in ieder geval tot voorjaar 2024 te vinden. Voor wie goed zoekt en kijkt.
Sculpture in the City, City of Londen, UK, Twaalfde editie, 27 juni 2023 t/m voorjaar 2024, www.sculptureinthecity.org.uk