Herrezen toonbeeld van modernistische architectuur
Het Mies van der Rohe Paviljoen is een strakke architectonische parel in het zwierige Barcelona van Gaudi. De allure van de klare lijnen en koele materialen wordt versterkt door die ene onvergetelijke bronzen vrouw.
Gadegeslagen door het vrouwbeeld poetsen medewerkers ijverig vingerafdrukken weg van de glazen en stalen oppervlakten, wrijven het marmer schoon en boenen het travertijn. Een stofzuiger zoeft over het zwart wollen tapijt, een mop vliegt over de natuurstenen vloer en een hark trekt nette banen in het rulle zand waar later de bezoekers van het paviljoen hun voetafdrukken zullen achterlaten. Zacht klotst het schepnetje door het gladde oppervlak van de waterpartij waar de keien schitteren op de bodem in de eerste zonnestralen die opkomen boven Montjuïc, de heuvel van Barcelona. Alba strekt haar armen sierlijk boven haar hoofd en ontvangt de nieuwe dag die neerstrijkt over het Mies van der Rohe paviljoen.
Is het in werkelijkheid zo aanlokkelijk sereen als geschetst in het filmpje Een dag in het paviljoen van de Mies van der Rohe stichting? Minstens. Architectuur moet je bij voorkeur ervaren. Zeker dit bouwwerk waarvan de schets van het ontwerp bedrieglijk eenvoudig oogt. Een tekening met een paar klare lijnen voor losstaande muren die binnen en buiten verenigen. Het werkelijke resultaat is betoverend.
Inzending wereldtentoonstelling
Het paviljoen bestrijkt maar een klein oppervlak op de flank van de 185 meter hoge bergheuvel. Het oogt plat als een bungalow, opvallen doet het niet direct in de schaduw van de paleistorens van het imposante Museu Nacional d’Art de Catalunya (MNAC). Pas als je de paar traptreden naar de entree op loopt ontvouwt het ontwerp zich. Binnen en buiten lopen in elkaar over. Losstaande muren van vier soorten natuursteen: Romeins travertijn, groen Alpen marmer, oud Grieks groen marmer en gouden onyx uit het Atlas gebergte. Glazen wanden in stalen kozijnen versterken de transparantie, onthullen de uitgekiende zichtlijnen, brengen invalshoeken die verrassen – je merkt direct dat het zich niet makkelijk in een enkele foto laat vangen.
Het originele German Paviljoen dateert uit 1929 en is ontworpen door Ludwig Mies van der Rohe en Lilly Reich als Duitse inzending voor de wereldtentoonstelling in Barcelona. Hoewel het paviljoen werd afgebroken na afloop van de wereldtentoonstelling had het een onvergetelijke indruk achter gelaten in de wereld van de architectuur. Het werd een icoon van modernistische architectuur en kreeg mythische proporties in het collectieve geheugen. Vijftig jaar later slaagde de Fundació Mies van der Rohe erin het paviljoen in de oorspronkelijke stijl met dezelfde materialen op dezelfde plek opnieuw op te trekken. Vanaf 1986 is het te bezoeken, omgedoopt tot Mies van der Rohe Paviljoen.
Het strakke architectonisch decor wordt versterkt door de onvergetelijke aanwezigheid van dat ene bronzen vrouwbeeld. Alba (Der Morgen) is het ontwerp van de Duitse beeldhouwer Georg Kolbe (1877-1947). Fier prijkt haar gestalte op een sokkel in het water. Haar naaktheid wordt niet alleen weerspiegelt in het wateroppervlak, maar ook in het glas en de marmeren achtergrond. Gracieus heft ze haar armen op naar de Spaanse hemel. Haar voeten zijn onverwacht plomp uitgevallen, maar ze houdt zich bevallig staande. De andere blikvanger in de verder lege ruimtes is de Barcelona-stoel; speciaal door de architecten ontworpen voor het paviljoen, werd het een designklassieker in interieurs wereldwijd.
Interventies
Het paviljoen is regelmatig het decor van dansperformances en lichtkunstwerken. Twee artistieke interventies zijn te zien in het museum voor moderne kunst in Barcelona (MACBA): foto’s van schone was wapperend aan de lijn tussen de muren van het paviljoen en twee formica stoeltjes in plaats van de beroemde Barcelona-stoelen. The Stadium, the Pavilion and the Palace van Domènec in 2018 was een aanklacht tegen de erbarmelijke omstandigheden waarin immigranten leefden op de Montjuïc. Verderop vult een vervreemdende kopie van de rode natuurstenen wand uit het paviljoen de museumzaal. Bij benadering blijkt de sculptuur van opgeblazen plastic te zijn dat als een reusachtig luchtbed in de ruimte staat (International Style – Onyx Wall, Lúa Coderch, 2013-2014). En zo is het herrezen paviljoen niet alleen een canoniek icoon voor architectuurliefhebbers en -studenten, maar ook een inspiratiebron voor hedendaagse kunstenaars.
Mies van der Rohe Paviljoen, Barcelona, Spanje