Verzoeners van het bestaan – de verborgen kunstschatten uit privécollecties
Singer Laren licht dit najaar een flinke tip van de sluier op van wat verborgen is in de schatkamers van Nederlandse privé verzamelingen. My World toont topwerken uit de internationale hedendaagse kunst. De selectie werd gemaakt door gastconservator Hans den Hartog Jager. Hij vertelt hoe hij te werk ging. ‘Dit is voor mij een opdracht waar ik heel vrolijk van word.’
‘De “My” in de tentoonstellingstitel My World staat niet alleen voor de verzamelaars of voor mij als gastconservator, maar voor alle bezoekers. Ik hoop dat de wereld die ik heb samengesteld van iedereen wordt.’ Hans den Hartog Jager is kunstcriticus, schrijver, curator en bovenal enthousiast kunstliefhebber. Hij deelt zijn passie voor kunst met duizenden volgers op zijn Instagram-account waar hij foto’s plaatst van elke tentoonstelling die hij bezoekt – dat zijn er talloze in binnen- en buitenland. Het centrale idee is dat kunst je wereld vergroot, vertelt Den Hartog Jager. ‘Kunst geeft mij altijd nieuwe ideeën, gevoelens, gedachtes en roept emoties op waarvan ik soms niet wist dat ik die had. Kunst opent horizonten en brengt ideeën.’ My World toont 150 hedendaagse kunstwerken van een keur aan bekende en minder bekende kunstenaars. Grote namen als Ai Weiwei, Yayoi Kusama, Anselm Kiefer en Antony Gormley doemen op in de collecties van Nederlandse verzamelaars, naast kunstenaars uit de hele wereld die minder bekend zijn. Den Hartog Jager: ‘Ik ben trots op het geheel dat we kunnen tonen. Kijk, dit is er allemaal. De expositie is opgebouwd met het idee van cirkels; zoals een steen die je in het water gooit. Het begint bij jezelf als mens, bij abstractie en bij natuur. Vervolgens worden de kringen steeds groter; van de huiskamer, de buitenwereld en de politieke wereld kom je bij de hemel en het heelal.’
Voor het samenstellen van de tentoonstelling mocht Den Hartog Jager grasduinen door de collecties van een aantal Nederlandse particuliere verzamelaars waar museum Singer Laren van oudsher contact mee heeft. ‘Er is zo veel betrokkenheid en enthousiasme bij verzamelaars. Het zijn echt liefhebbers die gedurfd en wild kopen. Hoewel ik ook op fantastische plekken ben geweest, bestond de praktijk vooral uit het ontsluiten van de collecties aan de hand van inventarislijsten. Prachtig om te ontdekken wat er allemaal blijkt te zijn en dat we dat kunnen delen met het publiek. Ik kijk er zelf ook naar uit om straks alle werken daadwerkelijk bij elkaar te zien.’
Compositie
De expositie in Singer Laren bestaat uit zeven grote zalen met thema’s die het idee van de uitdijende cirkels om de mens heen volgen. Niet alleen het kiezen van de werken bij de thema’s, maar ook de compositie van de zalen was een van de grote aspecten van deze klus, zegt Den Hartog Jager. ‘Het moet niet alleen fysiek passen op de wanden, maar de werken moeten elkaar versterken, er moet iets gebeuren en het moet gaan swingen. Elke zaal en elke wand is een aparte compositie. Neem bijvoorbeeld de natuurzaal. De lol is om een beetje wild te combineren. Van een lama met ganzenpoten (Untitled (Rideable), 2008, Charles Avery) tot een omgehakte boom met jaarringen die de geschiedenis tonen (Timeline, 2011, Jonathan Marshall) en van een bronzen kuikentje (Untitled, 2020) van Tom Claassen tot een pompoen van Yayoi Kusama (Pumpkin, 2015). Van In the Wild (2011) van Anna Bjerger wist ik direct dat ik die wilde ophangen.’ Anna Bjerger (1973, Zweden) transformeert beelden uit onder andere boeken, hobbytijdschriften en reisbrochures tot raadselachtige, dromerige taferelen. Ze werkt meestal met olieverf op aluminium en maakt snelle, spontane composities. ‘In the Wild is mooi en roerend. Je kijkt naar iets wat je misschien niet hoort te zien. Een tafereel met bosjes waar vier hoofden uit steken van kinderen met maskers op die terugkijken. Er wordt gespeeld met illusie en werkelijkheid op een schilderij van verf dat per definitie een nagemaakte werkelijkheid is. Het is grappig en toegankelijk, maar ook gelaagd; je kunt je afvragen waar je eigenlijk naar kijkt.’
Den Hartog Jager is lyrisch over elke zaal. ‘We hebben ook een vakantiezaal, een geweldig aantal werken bij elkaar met veel water. Ik ben blij dat ik werk (Whale Falls, 2017) kan tonen van Ellen Gallagher, ze is ongemerkt een van Nederlands topkunstenaars, die we moeten vieren. Daarbij hangt Chuá (2023) van de Braziliaanse schilderes Marina Rheingantz. En, ook over water, een schitterend schilderij van Antonio Obá dat bijna niemand ooit gezien heeft: Fata Morgana I (2022). Zo zie je wat een breedte van werken ontstaat bij zo’n beperkt thema; dat vind ik zo mooi aan deze tentoonstelling.’
Knalblauw
Het campagnebeeld van My World is het opvallend blauwe werk Island of Ogygia (2020) van Vojtech Kovarik. Kovarik (1993, Tjechië) heeft een achtergrond in de beeldhouwkunst. Zijn composities van meer dan levensgrote personages lijken op oude Griekse sculpturen die met naïviteit zijn afgebeeld. Geschilderd met een geringe scherptediepte lijken zijn volumineuze figuren gespannen tegen de randen van de compositie. Island of Ogygia is onderdeel van de openingszaal met het thema ‘mens’. Den Hartog Jager: ‘Moet je je voorstellen als je daar binnenloopt, dan kijken veertig werken met mensen je aan. Dit blauwe mens van Kovarik is leuk omdat het zo vreemd is. Het is klassiek en tijdloos, maar tegelijkertijd geeft de kunstenaar er een hedendaagse draai aan. De mythische figuur is opgeblazen tot enorme proporties, het schilderij heeft een flink formaat van 250 x 200 cm, en nog lijkt hij er niet op te passen. Ik vind het mooi hoe hij speelt met dat grote, machtige lichaam waarop hij in heel kleine details, zoals een traan in het oog, onmacht weergeeft. Het knalblauw spreekt tot de verbeelding en geeft spanning omdat je je afvraagt wat de oorzaak daarvan is. Dit werk is exemplarisch voor Kovarik, die in Nederland nog maar weinig is getoond. Het is fijn dat deze kunstenaars meekomen in de expositie, in het kielzog van de grote namen.’
Volgens Hans den Hartog Jager zullen bezoekers van My World ervaren hoe leuk kunst is en welke diversiteit en combinaties mogelijk zijn. ‘Misschien brengt het ze wel op het idee zelf kunst te kopen of meer te gaan bekijken. Misschien zet het iets in gang en ontstaat bij andere verzamelaars ook het gevoel om hun schatkamers verder te openen – dat zou fantastisch zijn voor het kunstklimaat in Nederland.’ Den Hartog Jager beaamt dat hij zichzelf ook af en toe ziet als evangelist. ‘Ik vind kunst heel troostrijk. Vooral kunst die er niet alleen is voor de schoonheid, maar die ook een weerhaakje heeft en je zo een laag verder brengt. Kunst, muziek en literatuur maakt dat we met het bestaan kunnen omgaan. Stel je voor dat we dat allemaal niet hebben, dan zijn we niet heel veel meer dan dieren die over de steppen stuiteren. Kunst is een van onze belangrijkste verzoeners met het bestaan. Omdat het heerlijk is dat mensen dit allemaal gemaakt hebben en dat wij het kunnen gaan zien. Naar deze expositie gaan verrijkt je en geeft je zin in het leven.’
Singer Laren Oude Drift 1 1251 BS Laren +31 (0)35 539 39 39 www.singerlaren.nl Geopend dinsdag t/m zondag van 10.00 – 17.00 uur. De tentoonstelling My World is te zien van 18 september 2024 t/m 12 januari 2025. Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus met een inleiding geschreven door Hans den Hartog Jager. WBooks, ISBN 978 94 625 8653 6.