De Rotterdamse Kunsthal is het toneel van de vier decennia omspannende carrière van de beroemde Chinese kunstenaar en mensenrechtenactivist Ai Weiwei. Te zien is conceptuele kunst over wereldthema’s die in inventiviteit zijn gelijke niet kent. Urgent, onvergetelijk, maar niet licht verteerbaar.
“Dit is een van de sterkste shows van mijn werk”, zegt Ai Weiwei (1957) aan de vooravond van de opening van ‘In Search of Humanity’. Met haast kinderlijke blijdschap voegt hij eraan toe hoe enerverend het ook voor hemzelf is om de honderdtwintig werken in volle glorie te zien: “De meeste tijd zit alles in dozen en kratten in de opslag.”
Direct na de entree laat een doorkijkje door de expositieruimtes in Hal 2 je hart sneller kloppen: álles is er, zo lijkt. De stellage van fietsen zonder stuur, de gouden zodiak, de legowerken, en de ‘fuck’-foto’s met opgestoken middelvinger hangen op ‘fuck’-behang onder ‘fuck’-neonletters. De beroemde porseleinen zonnebloemzaden die in miljoenen het Londense Tate Modern vulden zijn er ook, maar vormen hier een bescheiden tapijtje.
Verwrongen staal
De Kunsthal groepeerde de werken van de wereldkunstenaar rond negen thema’s. Het begint met de start van zijn kunstenaarschap, toen hij ageerde tegen massaconsumptie en ‘Made in China’-producten. Vervolgens zie je hoe het engagement van de kunstenaar zich met de tijd verder ontrolt en hoe hij daar steeds explicieter uiting aan geeft. Bij het thema ‘Aardbeving in Sichuan’ vindt Ai’s woede over de corrupte Chinese overheid een indrukwekkende uitweg in werken van verwrongen staal uit het aardbevingsgebied, geflankeerd door namenlijsten van de omgekomen kinderen die de kunstenaar met burgerjournalisten opspoorde en bespuwt door een furieuze slang van schoolrugzakjes aan het plafond.
Als hij onrecht aan de kaak stelt is Ai op zijn best. Met een haast kinderlijke eenvoud soms mikt hij recht in het gezicht van de bezoeker: beklijft het rapport over Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016 pas als het in metershoog lego is uitgevoerd? “Al mijn werk gaat over de realiteit, ik gebruik mijn artistiek vermogen om een verhaal te vertellen,” benadrukt de kunstenaar, “het gaat niet om de schoonheid; ik weet niet wat dat is.”
Vluchtelingencrisis
Onverkwikkelijk dieptepunt in Ai’s roerige levensloop is zijn arrestatie door de Chinese staatspolitie in 2011 gevolgd door 81 dagen gevangenschap. Zes diorama’s laten je meegluren in zijn cel waar je ziet hoe Ai 24/7 geflankeerd werd door twee bewakers: als hij at, sliep en het sanitair gebruikte. Met een knoop in je maag kun je vervolgens zelf de 1:1 nagebouwde cel betreden, terwijl je bewegingen door bewakingscamera’s worden vastgelegd en op schermen buiten te volgen zijn voor de andere museumbezoekers.
Enigszins murw geslagen is het thema ‘Oorlog, vlucht en migratie’ dat volgt nog moeilijk te verstouwen. En dat is spijtig, want het is urgent, dicht bij huis en een onderwerp dat de kunstenaar volop bezighoudt. Ai: “Ik ben zelf een vluchteling en vind dezelfde emoties en herkenning in mijn gesprekken in vluchtelingenkampen.” Dit thema komt in deze expositie niet helemaal uit de verf, enerzijds omdat door de roostervloer van Hal 3 meer bijzonder, maar afleidend marmerwerk schemert en anderzijds omdat belangrijke stukken binnen dit thema ontbreken, zoals de vluchtelingenboten – installaties zo kolossaal dat ze zelfs in de Kunsthal niet in te passen waren. Maar de rekken met kleren van vluchtelingen die Ai verzamelde, waste en streek, hadden niet misstaan. Zelfs voor dit grootse retroperspectief waarvoor twintig vrachtwagens naar de Kunsthal reden, moesten keuzes gemaakt worden.
Meer over de levensloop van Ai Weiwei en hoe hij deze vertaalt in zijn activistische boodschap is te lezen in Museumtijdschrift nummer 6.
Ai Weiwei – In Search of Humanity – van 30 sep 2023 t/m 03 mrt 2024 in Kunsthal Rotterdam, Rotterdam