Veelzijdige stripheld
Frank Schaper is een veelzijdig persoon die zich niet laat tegenhouden door de gedachte dat hij iets niet kan. Hij is een ervaren leidinggevende, begenadigd tekenaar, fervent striplezer, aangeleerd schrijver en of dat allemaal nog niet genoeg is, heeft hij en passant een televisieprogramma over het enneagram gepresenteerd en is hij uitvinder van de perfect ronde voetbal en een nieuwe kaartprojectie. ‘Ik zeg wel eens dat ik teveel interesses heb voor een mensenleven’, aldus Schaper zelf. Zijn laatste wapenfeit is een bijzonder vormgegeven strip-managementboek over geboren leiderschap. Hierin kon hij zijn passie voor strips helemaal uitleven door deze te koppelen aan het thema leiderschap. De ondertitel luidt Rolmodellen, striphelden en wereldleiders en op de omslag prijkt een prominente Lucky Luke. Aan de muur van zijn werkkamer hangen originele pagina’s uit stripalbums en tekeningen van zijn eigen hand. Hij is lyrisch wanneer hij vertelt over zijn stripverzameling en de collectorsitems die daartussen zitten.
Geboren leiderschap
Frank Schaper vertelt dat hij voor onze komst zijn stapels boeken heeft opgeruimd. Die lagen overal verspreid en dienden als research voor zijn laatste boek Hoe je een geboren leider wordt. Zijn nieuwe boek heeft de uitstraling van een luxe stipboek uitgevoerd met een harde kaft en tot de nok toe gevuld met illustraties. Hij vertelt: ‘Het moest een mooi boek worden dat mensen met plezier beetpakken en doorbladeren. De tekst moest makkelijk lezen, hoewel er ruim tweehonderd boeken als literatuurstudie achter zitten. Dat zijn met name biografieën van wereldleiders die in het tweede deel van het boek uitgebreid aan bod komen. Het boek was een genot om te maken en ik ben heel tevreden met het resultaat. Ik dacht: als ik een boek toevoeg aan die honderden boeken over leiderschap, moet het ook iets bijzonders zijn. Leiderschap is een platgetreden pad, maar deze invalshoek van rolmodellen, spiegelneuronen, geboren leiderschap en de manier waarop wij de geschiedenis herhalen, was nooit genomen. Geboren leiderschap was een onderontwikkeld onderwerp waar nog geen fatsoenlijke definitie van bestond. De theorie dat je deels onbewust door je rolmodellen wordt beïnvloed, vinden mensen prikkelend. Bij het lezen gaan ze zich in de loop van het boek afvragen wie hun eigen jeugdhelden en rolmodellen waren.’ Schaper legt uit dat het idee achter het boek eigenlijk bij toeval is ontstaan. Hoe hij begon te ontdekken hoezeer hij zelf werd beïnvloed door de rolmodellen uit zijn jeugd. In zijn geval waren dat voornamelijk striphelden. Hij verklaart: ‘Toen ik het boek ging schrijven, nam ik met terugwerkende kracht allerlei situaties uit mijn eigen loopbaan onder de loep en kwamen allerlei scènes uit stripboeken naar boven. Mijn conclusie was dat ik gewoon onbewust de stripheld heb lopen uithangen toen ik leidinggevende was! In een later stadium ben ik de theorie over het onbewust spiegelen van onze rolmodellen gaan toetsen op tientallen wereldleiders. Zo ontdekte ik een patroon dat bij iedereen terugkeert en kon ik de theorie aannemelijk maken.’ Schaper vertelt dat het maken van het boek de ultieme uitdaging was. ‘Gezien het feit dat mijn striphelden mijn rolmodellen zijn, vond ik ook dat de vorm van het boek daarmee moest overeenkomen. Er zijn achttien opmaakrondes voor nodig geweest’, aldus Schaper. ‘Omdat het thema van het boek spiegelen is, word de eerste helft van het boek gespiegeld in het tweede deel. Op alle bladzijden zijn waar mogelijk de illustraties gespiegeld. De illustraties waren dominant voor het vertellen van het verhaal. Ik ben twee jaar bezig geweest met het maken en steeds weer veranderen van het storyboard. Dat betekende dat de schrijfmethodiek anders was dan anders, ik maakte eerst het beeldverhaal en ging toen schrijven. Met als gevolg dat het beeldverhaal door voortschrijdend inzicht weer veranderde. Ik heb veel geschrapt en geschaafd om de tekst passend te maken op de opgemaakte pagina’s. Ik was blij met de ervaringen die ik had opgedaan met mijn eerste drie boeken.’
Stripboeken
In het huis van Schaper staan diverse boekenkasten. Hij houdt van lezen, maar nog meer van het kopen van boeken. ‘Een handvat voor mij om door de stapels boeken heen te komen is dat als ik een boek gekocht heb, ik mezelf de verplichting opleg om er ook een keer aan te beginnen’, aldus Schaper. ‘Maar het is de verplichting van de schrijver om te zorgen dat ik het uitlees. Dat betekent vaak dat ik het na een bepaald aantal bladzijden voor gezien houd of dat zich weer een ander, interessanter boek aandient. Vroeger had ik wel de illusie dat ik weer bij zo’n onderbroken boek terugkwam, maar dat is niet zo.’ Zoals te verwachten was, heeft Schaper een enorme stripcollectie. Hij begint enthousiast te vertellen: ‘Het feit dat ik als kind graag tekende en visueel ben ingesteld, heeft me waarschijnlijk vroeger vooral tot stipboeken gevoerd. Pas later ben ik veel andere boeken gaan lezen. Als kind was ik een echte stripboekenfanaat, ik was er uren zoet mee. Ik was geabonneerd op twee stripweekbladen en verzamelde alle albums van onder andere Kuifje, Lucky Luke, Buck Danny en Blueberry.’ Met het archiefonderzoek voor zijn boek, had Schaper een ‘goed excuus’ om zijn stripboeken opnieuw te lezen. ‘Ik kwam tot de conclusie dat al die striphelden eigenlijk archetypische, inspirerende en geboren leiders zijn. Stripboeken zijn op een zodanige manier geïllustreerd dat je je in het heldenverhaal kunt inleven. Stripboeken zijn gewoon geïllustreerde managementboeken over leiderschap. Ze vertellen de lezer dezelfde lessen. Mijn beste managementboeken zijn dan ook strips.’ Schaper heeft negen jaar geleden een rigoureuze omslag in zijn loopbaan bewerkstelligd. Nadat hij twintig jaar bij de KLM diverse managementfuncties bekleedde, nam hij ontslag met de bedoeling zich volledig op het schrijven te gaan richten. ‘Ik had daarbij het geluk dat ik samen met mijn broer een aantal jaar daarvoor een uitvinding had gedaan, de perfect ronde voetbal, waarvoor ik elk kwartaal royalty’s ontving van Nike aan wie ik de rechten destijds had verkocht. Dus op het moment dat ik ontslag nam, dacht ik het wel een tijdje te kunnen uitzingen zonder inkomen. Maar vlak na mijn besluit kelderde de dollarkoers als gevolg van de aanslag op het WTC. Toen werd wel duidelijk dat alleen schrijven er niet in zat. Dat heeft ertoe geleid dat ik sindsdien mijn managementervaring ook gebruik om als zelfstandige te coachen, trainingen te geven en advieswerk te doen. Om de twee of drie jaar heb ik de gelegenheid om een boek te schrijven. Deze combinatie bevalt me uitstekend.’ Schaper vertelt verder dat hij sinds zijn laatste boek heeft ontdekt dat er een parallel is tussen zijn loopbaankeuzes en zijn eigen bewustwording van de rolmodellen die hem hebben beïnvloed: ‘Ik werd me bewust waarom ik überhaupt de luchtvaart in gegaan ben en waarom ik op een gegeven moment ontslag heb genomen bij KLM. Mijn bewuste reden was dat ik een boek wilde schrijven en meer tijd wilde doorbrengen met mijn gezin. Maar op onbewust niveau was er iets anders aan de hand. Ik nam ontslag een jaar nadat mijn vader was overleden. Mijn vader was de onbewuste reden dat ik de luchtvaart ingegaan ben. Hij wilde graag piloot worden, maar zijn jongensdroom is nooit uitgekomen. Hij liep daar nooit mee te koop, maar ergens hing dat verhaal wel rond vroeger. Kennelijk kon ik de luchtvaart pas weer verlaten nadat mijn vader was overleden. Een jaar na zijn dood merkte ik dat ik die stap kon maken zonder dat ik er spijt van kreeg. Het waren hartstikke mooie jaren die ik zo zou overdoen, maar het onbewuste rolmodel van mijn vader daarin was belangrijk.’
Schrijven en schrappen
Schaper vertelt met veel enthousiasme over zijn nieuwste boek en hoe dat zijn leven de afgelopen twee jaar beheerst. Hij besteedde elk uurtje dat hij niet met zijn normale werk bezig was aan zijn boek. Hij legt uit dat het bij hem altijd zo gaat: ‘Als ik vol zit van een onderwerp heb ik het er met iedereen over. In de tijd van het enneagram (waarover hij een boek schreef en een televisieprogramma maakte) zei mijn vrouw op een gegeven moment: ‘Kunnen we weer eens visite ontvangen zonder het over het enneagram te hebben?!’ Mensen zijn van mij gewend dat ik me niet zo snel van iets laat weerhouden, omdat iets een vreemd idee is of omdat ik het niet zou kunnen. Ik heb voldoende zelfvertrouwen om iets beet te pakken en ervan uit te gaan dat ik iets kan leren. Toen ik mijn eerste boek ging schrijven, had ik niet meteen het idee dat ik het beste boek ooit ging schrijven, want schrijven is een vak. Ik had voldoende in de gaten dat er wel een aantal boeken overheen zouden gaan, voordat ik echt een goed boek zou schrijven. Maar dan moet je wel beginnen met een eerste boek. Dat probeer ik wel het beste boek te maken dat ik op dat moment kan schrijven, maar schrijven is iets waar je ervaring mee moet opdoen door veel meters te maken. Ik denk wel dat mijn laatste boek het beste is van de vier boeken die ik heb geschreven. In de loop der jaren heb ik steeds meer geleerd hoe belangrijk schrappen is. Van mijn eerste boek heb ik het manuscript volledig herschreven, nadat de redacteur daar kritisch naar gekeken had. Achteraf ben ik daar blij om. Mijn tweede boek bleek 25% te lang, dat moest ik allemaal schrappen. Door het schrappen van alles wat overbodig was, werd het uiteindelijk een beter boek. Het schrijfproces bestaat sindsdien voor mij uit twee stappen: de eerste stap is het schrijven, het produceren van de tekst en proberen uit te leggen wat je wilt vertellen. De tweede stap is het schrappen. Dan ga ik er met een kapmes doorheen, maar ook met een vergrootglas om elk zinnetje of elk woordje dat teveel is te schrappen. Schrappen is essentieel om een boek te laten werken.’ De boeken die Schaper heeft geschreven, behandelen uiteenlopende thema’s. Hij legt uit hoe dat komt: ‘Bij mij begint schrijven altijd met iets willen begrijpen. Iets intrigeert me en vervolgens ga ik op zoek naar hoe het in elkaar zit. Daar gaan soms jaren overheen. Door me verder te verdiepen dan anderen, kom ik bij iets nieuws. En ik heb blijkbaar ook een kronkel in mijn hoofd waardoor ik op een andere manier tegen dingen aankijk. Zo ontstaat er iets wat een toevoeging blijkt te zijn op het bestaande boekenaanbod. Schrijven is voor mij de manier om dingen op een rijtje te zetten en aan anderen te vertellen wat ik ontdekt heb. Mijn invalshoek is niet om iets nieuws te ontdekken, maar er ontstaat iets en dat blijkt dan een boek waard. Zodra ik er een boek over heb geschreven en daar alles in heb gestopt wat ik over een onderwerp heb te vertellen, is het onderwerp ook op een zodanige manier afgerond dat ik weer door kan naar iets nieuws. Ik ben niet iemand die een sequel schrijft. Ik heb nog pakweg vier onderwerpen in mijn hoofd waarover ik de komende vijftien jaar wil schrijven.’
- Schrijver: Frank Schaper, personal coach, trainer, consultant en schrijver
- Boeken: Hoe je een geboren leider wordt (Scriptum, 2009), Eerste hulp bij stress en vermoeidheid (Scriptum, 2007), Geen tijd voor burnout (Scriptum, 2004), Het enneagram en het team in jezelf (coauteur: Ressang, Scriptum, 2003)
- Boekenkast: In zijn werkkamer aan huis staan acht Billy’s met boeken over levensfase en leefstijlen, stress en vermoeidheid, burn-out, het enneagram, coachen, sport en sporthelden, luchtvaart, bijzondere onderwerpen uit de historie, biografieën over wereldleiders, jaaroverzichten, managementboeken en twee kasten met stripboeken.
- Aantal meter: boekenplank 48 meter
- Aantal boeken: Rond de 1500 Aantal stripboeken Zo’n 600
- Percentage gelezen: 60% ‘Ik ben verslaafd aan lezen, maar ik ben nog meer verslaafd aan het kopen van boeken.’
- Type lezer: ‘Selectief en kritisch. Na de eerste twintig bladzijden besluit ik of ik doorlees in een boek.’
- Type schrijver: ‘Ik probeer de lezer op een aantrekkelijke manier te vertellen wat ik ontdekt heb, zodat de lezer geboeid blijft. Dus ik maak een combinatie van verhalen vertellen, voorbeelden en uitleg geven.’
- Beste boeken: 1421 Het jaar waarin China de Nieuwe Wereld ontdekte (Menzies), The Hinge Factor (Durschmied), Koning van de hele wereld (Remnick), Mind over Matter (Fiennes)
- Zijn beste managementboeken zijn stripboeken: Buck Danny: Een vliegtuig wordt vermist (Charlier & Hubinon), Bernard Prince: Verschroeide aarde (Hermann & Greg), Lucky Luke: Naijver in Painful Gulch (Morris & Goscinny)
- Inspirerende auteurs: Hergé, de maker van Kuifje, Hans Kresse van o.a. Eric de Noorman (‘Hij is de Rembrandt onder de Nederlandse stripauteurs.’)
- Lezen is voor mij… ‘De wereld begrijpen en ontspanning.’
- Schrijven is voor mij… ‘De wereld uitleggen.’