Kunstenaars Chaja Hertog (1978) en Nir Nadler (1977) vormen vanaf het begin van hun carrière een duo. Dat is vanzelf zo gegroeid en ze kunnen zich niet anders voorstellen. Ze treden naar buiten als ‘Hertog Nadler’ en zoeken steeds nieuwe kunstvormen waarbij ze combinaties maken van film, fotografie, performances en installaties. Kunst in de openbare ruimte vormt een belangrijk deel van hun werk. Zo drukten ze hun stempel op station Zwolle en omgeving met het omvangrijke ‘Portal’ project (in samenwerking met Ram Katzir) waar passagiers van nu tijdreizigers uit het verleden en de toekomst ontmoeten. Ook zaagden ze een historisch schip in stukken en plaatsten dat op sokkels tussen de kantoorgebouwen van Sloterdijk.
Het daglicht valt royaal naar binnen in de studio van het kunstenaarsduo in Amsterdam. De plek op een industrieterrein nabij station Sloterdijk maakt deel uit van een broedplaats van kunstenaars en ambachtslieden. Vanuit hier werken ze samen aan projecten en proberen nieuwe dingen uit. Naast elkaar op de bank vertellen ze over hun samenwerking en onderzoeken al pratend waar de een ophoudt en de ander begint. Ze vullen elkaar aan en vallen elkaar in de rede om precies duidelijk te maken wat ze bedoelen. Regelmatig springen ze op om een lade open te trekken waarin foto’s van creaties liggen of om op de computer delen van hun films te tonen ter illustratie van hun verhaal.
‘Hertog Nadler’ verenigt verschillende culturen en achtergronden, die van Europa en het Midden-Oosten. Nir komt uit Israël (zijn familie is van Bulgaarse afkomst) en Chaja is geboren in Amsterdam en verhuisde naar Israël toen ze tien jaar was. Onderling spreken ze Hebreeuws. Nir spreekt ook Nederlands en ook Chaja is het niet verleerd. Hun kinderen van acht en drie voeden ze tweetalig op. Ze leerden elkaar kennen op high school in Israël. “Heel cliché”, lacht Chaja. Nir was net een jaar klaar en kwam naar de eindexamenexpositie met tekeningen en schilderijen die Chaja aan het voorbereiden was. “We kennen elkaar de helft van ons leven”, zegt Nir.
Ego loslaten
Samen gingen ze op wereldreis door Azië. Chaja: “Heel fanatiek vulden we dagboeken met schilderingen, tekeningen en collages. Dat was ons project; we deden wat we belangrijk vonden. We maakten ook foto’s. Van jongs af aan deed ik veel met schmink en special effect, samen met mijn tweelingzus, we oefenden op elkaar. Nir heeft rode baardgroei en liet een baard staan. Zijn lievelingsschilder is Van Gogh. Hij houdt van verkleden en een rol aannemen.” Chaja laat een foto zien van Nir als Van Gogh lookalike bedekt met bodypaint die zij aanbracht. Dat was een eerste samenwerking.
Hun opleiding aan de Rietveld Academie bracht hen naar Nederland. Nir: “We waren betrokken bij elkaars eindexamenprojecten, maar waren nog geen officieel duo. Chaja: “Op de Rietveld leer je heel erg over ego en wie het idee heeft bedacht, maar wij hebben elkaar toen heel erg geholpen. En ook weer bij onze vervolgopleidingen Master ArtScience aan de Kunstacademie in Den Haag en Master of Theater bij DasArts in Amsterdam.”
Met hobbels en bobbels besloten we verder samen te werken na ons afstuderen, vertelt Chaja. Nir: “Het is een knoop die we geleidelijk hebben doorgehakt, het is het resultaat van een leerproces. We ontdekten dat het belangrijker is hoe het werk wordt, dan wie het gemaakt heeft. Dat is een knop die je in je hoofd moet omzetten, na alles wat je leert over de kunstenaar als individu. Als je dat los laat, ligt de nadruk meer op hoe het werk wordt.”
Elkaar overtuigen
Hoe ontstaan dingen samen? Chaja: “We zijn de hele tijd aan het pingpongen met ideeën.” Nir: “Je komt met een idee bij de ander, die denkt er weekje over na en zegt ja, maar laten we het anders doen, enzovoort. Pingpongen dus. Het is niet belangrijk bij wie het proces begint. Ik vind het interessant hoe inspiratie reist of hoe de ontwikkeling van een idee plaatsvindt. Ik heb bijvoorbeeld geleerd dat als ik met een idee kom en er is een bepaalde pauze in Chaja’s antwoord, er dan iets in zit dat zij aantrekkelijk vindt. Maar als haar antwoord snel is, weet ik dat het idee te oppervlakkig of makkelijk is en dat ik er nog verder en harder aan moet werken.”
Chaja: “Het werken als duo maakt het niet makkelijk, hoor. Ik voel dat het aan de ene kant supergoed is dat we samenwerken, maar soms duren dingen zo lang. Moeten we bijvoorbeeld allebei naar de formulering in een projectvoorstel kijken. Met twee mensen werk je zeker niet twee keer zo snel.” Nir: “Een conflict hebben in een brainstorm vind ik een goed proces. Als je het niet eens bent met iemand, dwingt je dat om iets goed te formuleren. Je moet kritisch denken tot je elkaar overtuigt.”
Nir: “Als ik jou een compliment mag geven, Chaja. Ze heeft het talent om van niets iets maken. Zelfs als ze geen ervaring heeft, zoals met animatronics, probeert ze het onmogelijke mogelijk te maken. Zoals met onze autonoom bewegende brandweerslang en de sculptuur Lick it Ticket: het bekende rode apparaat waaruit je een nummertje moet trekken voor de wachtrij, heeft een levensechte, bewegende tong gekregen. Nir: “Het is de verbinding tussen storytelling en ambacht. Ik ben meer iemand die droomt. Ik heb een boekje vol met allerlei ideeën, ook stomme en zogenaamd slechte ideeën staan daar in. Ik hou van verhalen vertellen in de kunst. Ik vind het belangrijk wat het verhaal achter een werk is. Waarom je het moet zien. Samen met Chaja kan het waargemaakt worden.”
Hard to grasp
Chaja: “Wij focussen niet op een specialisme. We maken heel verschillend soort werk qua technieken, ideeën en concepten. We zijn een beetje hard to grasp. Ons werk ligt vaak op het raakvlak tussen het natuurlijke en het kunstmatige, tussen politiek en poëtica; vaak gecombineerd met lichamelijkheid, humor en het verstrijken van de tijd. Nir: “Mensen zien wel een bepaald universum of sfeer in ons werk. En droge humor, dat speelt vaak mee. Absurdistisch, maar we nemen ons werk heel serieus.”
“We houden van werk op plekken waar mensen in transit zijn; in beweging in hun dagelijkse leven”, zegt Chaja. Nir: “Een white cube of black box is neutraal; dat zijn plekken zonder eigenschappen. De openbare ruimte heeft altijd een verhaal, het is een karakter op zich. Een plek heeft een geschiedenis en een toekomst. Als je daar een kunstwerk neerzet, gaat het in discussie met de omgeving. En dat maakt mensen bewust van de plek en de tijd waarin ze leven.”
Samen spelen
De kunstenaars werken niet alleen samen als duo, maar hebben ook een relatie en vormen met hun twee kinderen een gezin. Chaja: “Toen we nog geen kinderen hadden ging ons werk 24/7 door. Met kinderen is het ingewikkelder. Thuis zijn we thuis en niet aan het werk, hebben we besloten. Daarom hebben we ook een studio om te werken.” Sommige mensen denken dat het heel romantisch is om alles samen te doen, maar je kunt niet alles romantiseren, vertelt Chaja, vaak is het leven ook gewoon praktisch, zeker met kleine kinderen. “Alles bij elkaar is het veeleisend, maar we accepteren het ook als het een keer iets minder is op werk- of privégebied. Samen iets creëren is ook magisch.” Nir: “Het beste voorbeeld is onze korte film Nation for Two. We wisten vier jaar lang niet waar het naartoe zou leiden. En ook niet hoe stop-motion werkt en waar we, letterlijk, naartoe zouden graven. Het maken daarvan was een manier om samen te spelen en samen iets te ontdekken. Dat plezier zie je terug in het eindresultaat.”